Ciąża i urlop macierzyński a praca
Jednym z powodów, dla których kobiety mogą być dyskryminowane na rynku pracy, jest możliwość zajścia w ciążę i przejścia na urlop macierzyński, podczas którego pracodawca nie ma aktywnego i sprawdzonego pracownika, ale wypłaca mu pensję. Dlatego dochodzi do przekroczenia granic przez pracodawców na rozmowach kwalifikacyjnych – wypytują kandydatki o sprawy osobiste, zdarzają się „prośby“ o podpisanie deklaracji o braku ciąży w momencie podpisywania umowy…Czy pracodawca ma takie prawo? Jakie prawa na rynku pracy ma kobieta w ciąży?
Pracodawca nie ma prawa ingerować w życie osobiste
To powinno być oczywiste – pracodawca nie ma prawa od kandydatki na stanowisko wymagać sprecyzowania swoich planów osobistych, wypytywać o prywatne sprawy na rozmowie kwalifikacyjnej, a tym bardziej wymagać podpisywania jakichkolwiek deklaracji, które miałyby świadczyć, że potencjalna pracowniczka nie będzie planowała zajścia w ciążę. Pracodawca absolutnie nie może ingerować w prywatne życie pracowników, dlatego kobiety nie mogą się godzić na żadne obiecywanie tego, że nie zamierzają zachodzić w ciążę w najbliższym czasie, ani tym bardziej godzić się na wymuszanie zaświadczeń lekarskich potwierdzających brak ciąży. Rekruter może pytać tylko o sprawy zawodowe – doświadczenie i kwalifikacje.
Prawa kobiety w ciąży w pracy
Kobieta w ciąży nie powinna obawiać się przyznania do tego faktu w pracy. Prawo pracy chroni kobiety ciężarne przed niespodziewanym zwolnieniem, pracą szkodliwą dla zdrowia, wysyłaniem w delegacje. Jednakże aby kobieta mogła być chroniona w pełni przez prawo, musi przedstawić pracodawcy pisemne oświadczenie wystawione przez lekarza.
Pracodawca nie może zwolnić kobiety w ciąży, chociaż istnieją od tego prawa wyjątki: wtedy, kiedy istnieją okoliczności, które pozwalają na rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z winy pracownicy, takie jak np. poważne naruszenie przepisów i obowiązków przez pracownicę, popełnienie przez nią przestępstwa, utratę specjalistycznych uprawnień do wykonywania pracy. Wyjątkiem są również sytuacje takie jak ogłoszenie upadłości lub likwidacji zakładu pracy. Umowa o pracę z kobietą w ciąży nie zostanie przedłużona również wtedy, kiedy kobieta zastępuje innego pracownika na zwolnieniu lekarskim.
Ciężarna nie może pracować w godzinach nocnych ani nadliczbowych, natomiast jeżeli pracuje na umowie o pracę na określony okres, który kończy się przed porodem, ulega on przedłużeniu do porodu.
Jeżeli ciężarna pracownica nie może przeprowadzić badań lekarskich w związku z prowadzeniem ciąży w czasie innym niż czas pracy, pracodawca musi zezwolić na jej zwolnienie na czas tychże badań, w który wlicza się również dojazd na badania i inne niezbędne okoliczności. Za ten okres ciężarna otrzymuje również normalne wynagrodzenie.
Urlop macierzyński a praca
Urlop macierzyński może trwać od 18 do 28 tygodni w zależności od liczby urodzonych dzieci i liczby porodów. Przed przewidywanym terminem porodu kobieta w ciąży może wziąć maksymalnie dwa tygodnie urlopu macierzyńskiego, które później są odejmowane od pozostałej liczby tygodni.
Jeżeli matka chce wrócić do pracy wcześniej, po upływie 14 tygodni urlopu macierzyńskiego może zrezygnować z pozostałej części; może ona przypaść ojcu dziecka, który jest aktywny zawodowo, musi tylko złożyć odpowiedni wniosek na piśmie. Oboje rodziców nie może być jednocześnie na urlopie macierzyńskim!
Oprócz podstawowego urlopu macierzyńskiego rodzice mogą skorzystać również z dodatkowego urlopu w wymiarze 6-8 tygodni. Dodatkową opcją, która obowiązuje w bieżącym roku, jest także urlop rodzicielski z zasiłkiem macierzyńskim, który może trwać aż 26 tygodni (niezależnie od liczby urodzonych dzieci). Jest udzielany jednorazowo, aczkolwiek może zostać podzielony na trzy okresy, będące wielokrotnością tygodnia, które nie mogą być krótsze niż 8 tygodni. Co ważne – na urlopie rodzicielskim mogą przebywać oboje rodzice jednocześnie.
Pracodawca nie może zwolnić pracownicy na urlopie macierzyńskim. Dopiero po wygaśnięciu urlopu i dodatkowych urlopów wygasa również ochrona prawna trwałości stosunku pracy, ale pracownica powracająca z urlopu musi zostać przyjęta przez pracodawcę.
Wynagrodzenie na urlopie macierzyńskim i rodzicielskim
Na urlopie macierzyńskim otrzymuje się 100% podstawy wynagrodzenia, natomiast na urlopie rodzicielskim – 60% podstawy wynagrodzenia.
Wynagrodzenie ulegnie zmianie, jeżeli w ciągu dwóch tygodniu od porodu świeżo upieczona mama złoży wniosek o dodatkowy urlop macierzyński (6 tygodni) i urlop rodzicielski (26 tygodni). Wtedy będzie otrzymywała za każdy okres tych urlopów 80% podstawy wynagrodzenia. Jeżeli wcześniej niż dwa tygodnie przed zaplanowanym powrotem do pracy matka zrezygnuje z części urlopu dodatkowego i rodzicielskiego, o przyznanie pozostałych okresów urlopowych będzie mógł wystąpić ojciec dziecka. Wtedy on otrzyma zasiłek macierzyński.
A jeżeli mama zrezygnuje całkowicie z przyznanych dodatkowych urlopów po urlopie macierzyńskim? Co wtedy z 20% podstawy wynagrodzenia z urlopu macierzyńskiego, które zostały odjęte? Matce zostanie wypłacone wyrównanie pod warunkiem, że z tych urlopów nie będzie chciał skorzystać ojciec dziecka.
Jak widać, kobieta w ciąży oraz na urlopie macierzyńskim ma duże prawa, których powinna być świadoma. Nie należy się obawiać niespodziewanych zwolnień, tylko mieć świadomość, że prawo stoi po stronie ciężarnej pracownicy. Kobietom planującym założenie rodziny zalecamy zapoznanie się z kodeksem pracy, aby wiedziały, do czego mają prawo i jak mogą je korzystnie dla siebie wykorzystać.
Artykuł powstał we współpracy z Grafton.pl – pomaga w szukaniu pracy: http://www.grafton.pl/oferty-pracy/lubuskie/.
